BOSKA KOMEDIA - Dante Alighieri

Beatrycze wyjaśnia Dantemu przyczynę przebywania dusz na księżycu, przeciwną Platońskiej teorii powrotu dusz na gwiazdy, i rozprawia na temat współwiny dusz, które zostały zmuszone do zerwania ślubów.

1
   Prędzej człek wolny głodem się zamorzy,

Nim z dwojga potraw, równo podniebienie

Nęcących, jedną na zębie położy.

4
   Śród pary wilków równe zalęknienie

Uczuwa jagnię; z takimże namysłem

Staje pies czwany między dwa jelenie.

7
   Jeślim więc milczał i w źródle wytrysłem

Wiedzy nie czerpał, ni wstyd, ni się szczycę,

Bo między dwiema chęciami zawisłem.

10
   Milczałem, ale wydawało lice

Jaśniej, niż gdybym chciał użyć słów wiela,

Moje pragnienia i moje tęsknice.

13
   A Beatrycze na sposób Daniela,

Co gniew ugłaskał Nebukadnezora

I pohamował wróżków karciciela,

16
   Odgadłszy, rzekła: „Widzę, jak się pora

W tobie podwójna chęć i jak się stawa

Hamulcem myśli odmiennych przekora.

19
   Wszak rozumujesz: jeśli wola prawa

Trwa w człeku, przecz-że gwałt, co ją pokona,

Ma jej ujmować do zasługi prawa?

22
   Po wtóre: myśl twa jest zastanowiona

Dusz powracaniem do gwiazd, skąd ród wiodą

Wedle pewnego twierdzenia Platona.

25
   Te dwie zagadki równo ciebie bodą,

Lecz przede wszystkim tobie się wyłoży

Mniemanie, które większą grozi szkodą.

28
   Serafin, choć się najwewnętrzniej wboży,

Mojżesz, Samuel i święci Janowie,

Nawet majestat Marii, Matki Bożej,

31
   Nie wyższe dzierżą krzesła w tej budowie

Raju ni dłuższą mierzą szczęście dobą

Niż ci, w tej chwili zjawieni duchowie.

34
   Wszyscy pierwszego kręgu są ozdobą;

Większej lub mniejszej zaznają słodyczy,

W miarę jak na nich tchnie Bóg swą Osobą.

37
   W niebie, które się niniejszym graniczy

Kręgiem, jawią się, by wskazać tym znakiem,

Że się ich szczęście do mniej szczytnych liczy.

40
   Do was potrzeba gadać słowem takiem,

Bo wasza wiedza przez zmysły się wszczyna,

Rozum zmysłowym jeno kroczy szlakiem.

43
   Do pojęć waszych pismo się nagina,

Gdy Panu Bogu daje kształt człowieczy,

Choć, czym naprawdę jest, nie zapomina.

46
   To samo Kościół Święty ma na pieczy,

Gdy Gabryjela lub Michała kreśli,

Albo Anioła, co Tobiasza leczy.

49
   Co o człowieczych duszach Platon myśli,

Nie jest symbolem, jak w tutejszym bycie,

Gdyż co powiada, to rozumie ściślej.

52
   Mówi, że dusza na gwiazdę w błękicie

Wraca, skąd była odjęta, jak wierzy,

By stać się formą na cielesne życie.

55
   Może też inna w jego słowach leży

Myśl i rzekoma sprzeczność nią się godzi,

Wtedy powagę jej uznać należy.

58
   Jeśli rozumie, że od gwiazd pochodzi

Wpływ zły i dobry, z naganą i chwałą,

Może łuk jego w cząstkę prawdy godzi.

61
   Fałszywy wykład sprawił zła niemało:

Przezeń Jowisza, Marsa, Merkurego

Imiony gwiazdy się ponazywało.

64
   Wtóre wątpienie, skroś którego biegą

Twe myśli, słabszy jad wysącza z czary,

Niezdolen odwieść cię od boku mego.

67
   Kiedy-ć się krzywdą wydadzą zamiary

Sprawiedliwości Bożej na padole,

To nie kacerstwa się imaj, lecz wiary.

70
   Ponieważ jednak rozsądek wasz zdole

Wniknąć w tej prawdy głębiny przejrzyste,

Jako pożądasz, tak cię zadowolę:

73
   Jeśli przemocą zwać się ma zaiste

Ten gwałt, co wolę przeciw woli zmaga,

To nie ze wszystkim te dusze są czyste.

76
   Wola prawdziwa wytrwa, gdy się wzdraga;

Tak płomień ognia swego nie uroni,

Choć wiatr tysiąckroć kręci go i smaga.

79
   Jeśli się wola choć cokolwiek skłoni,

Już służy sile; ich w tym wina głównie,

Że nie wróciły do świętej ustroni.

82
   Gdyby w swej woli trwały tak hartownie

Jako Wawrzyniec brany na katusze

Lub Mucjusz, gdy kładł dłoń w płonącą głownię,

85
   Wyrwałyby się światu i w otusze

Poszły po dawno przedsięwziętej drodze:

Ale są rzadkie takie silne dusze.

88
   Jeśli wykładem moim trafnie godzę

W twoją pojętność, błąd ci się umyka,

Co by ci nieraz jeszcze dojadł srodze.

91
   Teraz innego obłęd matecznika

Zagraża tobie: z jego kotłowiska

Nigdy nie wyszedłbyś bez przewodnika.

94
   Już ci mówiłam, że duch, gdy pozyska

Raz świętość, kłamstwem brzydzi się koniecznie,

Jako że pierwszą Prawdę ujrzał z bliska.

97
   Zaś od Piccardy wiesz, jak to statecznie

Welon w czci miała Konstancja pobożna,

Stąd możesz mniemać, że myślimy sprzecznie.

100
   Padnieli, iż się inaczej nie można

Większej uchronić szkody, człowiek zatem

Wbrew chęci czyni rzecz, która jest zdrożna.

103
   Alkmeon, ojca mszcząc, matki szkarłatem

Splamił się, ale z powinności syna:

Miłość synowska zrobiła go katem.

106
   Kiedy więc wola sama się nagina,

Dopomagając sile, wtedy snadnie

Usprawiedliwić już się nie da wina.

109
   Wola bezwzględna zawsze sobą władnie,

Ulega jednak, kiedy strach zagraża,

Iż przez oporność w złe większe popadnie.

112
   Piccarda w swojej powieści wyraża

Tę wolę czynną, gdy ja opór bierny;

Najdzie w tym zgodę, kto dobrze uważa".

115
   Tak to płynęła z przeświętej cysterny

Prawd wszelkich struga pięknego ponika,

Mir niosąc mojej tęsknocie niezmiernej.

118
   „O ty, pierwszego ze wszech Miłośnika

Oblubienico — tak rzekłem — w poświatę

Słów hojna, co mię do głębi przenika,

121
   Jestestwo moje jest nie dość bogate,

By opłaciło Łaskę należycie:

Ten, który może i wie, da zapłatę.

124
   Nigdy nasz rozum nie będzie w dosycie,

Jeśli go Prawda Boża nie ucieszy,

Nad którą nie ma prawdy we wszechbycie.

127
   W niej kwapi spocząć, jako zwierz w pieleszy,

Ledwie tam wróci; a powrócić zdoła,

Boć przyrodzona chęć ku wiedzy śpieszy.

130
   W krąg prawd wątpienia rosną, jak dokoła

Pnia młode pędy, a natura święta

Ze szczytu na szczyt wstępować nas woła.

133
   W tym ma otucha leży i zachęta,

O pani, pytać chcę pokornie dalej

O inną prawdę, co mi zasłonięta.

136
   Chcę wiedzieć: śluby chybione ażali

Można zastąpić czym, co równo waży,

I czyli można takie kłaść na szali?"

139
   Spojrzałem na nią, a jej wzrok się żarzy

Skrami miłości tak wielce boskiemi,

Że nie zdzierżyłem, odwróciłem twarzy

142
   I stałem błędny, z oczyma ku ziemi.

<<< >>>