BOSKA KOMEDIA - Dante Alighieri

Przed opuszczeniem trzeciego tarasu Dante obserwuje przykłady ukaranego gniewu. Anioł pokoju zaprasza poetów do wstąpienia na czwarty taras, gdzie Wergili, tłumacząc Dantemu zasadę podziłu czyśćca, rozprawia na temat istoty miłości.

1
   Jeśliś był w górach od mgieł pochwycony,

Przez które tyle dopatrzy spowita

Źrenica, ile kret przez powiek błony,

4
   Przypomnij, gdy ćma wilgotna i zbita

Zaczyna rzednąć, jak słabym i bladem

Światłem tarcz pod nią słoneczna prześwita,

7
   A pojmiesz, idąc wyobraźni śladem,

I tak ci słońce właśnie widne będzie

Jak mnie, kiedym je ujrzał nad zapadem.

10
   Więc stopy moje w jednym stawiąc rzędzie

Z Mistrza stopami, wystąpiłem z chmury

W blask, co już dolin porzucił krawędzie.

13
   O wyobraźni, w takie nas wichury

Zdolna porywać, że rogów tysiące

Nie zbudzą duszy rwanej twymi pióry,

16
   Kto tobą rządzi, kiedy zmysły śpiące?!

Snadź rządzi światło o niebiańskiej treści,

Z siebie lub woli wyższej działające.

19
   Bezbożność dziewki, co swój kształt niewieści

Zmieniła w ptaka, pieśni miłośnika,

W widzeniu moim naprzód się obwieści.

22
   A tutaj duch mój tak szczelnie przymyka

Swe wrota i tak sam się w sobie zwinie,

Że weń z zewnętrznych światów nic nie wnika.

25
   Potem mi w szczytną wyobraźnię spłynie

Krzyżowanego okrutnika zjawa,

Wzgardliwie dumna w śmiertelnej godzinie.

28
   Tuż wielkie widmo Assuera stawa

I przy Esterze Mardoch sprawiedliwy,

Którego mowa jak czyn była prawa.

31
   A skoro prysnął owy obraz żywy,

Jak bańka w świateł barwistych ozdobie,

Kiedy jej wodnej nie stanie pokrywy,

34
   Ujrzałem widmo dzieweczki w żałobie,

Która mówiła: „Z jakiejże przyczyny,

Królowo, gniew twój na śmierć radził tobie?

37
   Umarłaś, aby nie tracić Lawiny,

Przecie daremnie; otom rozżalona,

Matko, twej wprzódy niż cudzej ruiny".

40
   Jak się sen łamie, gdy powiek osłona

Przepuści nagle jasne zorze brzasku,

I chwilę szarpie się, nim całkiem skona,

43
   Tak znikło widmo owego obrazku,

Skoro strzeliła jasność w oczy moje

Od padolnego ogromniejsza blasku.

46
   Obróciłem się, by poznać, gdzie stoję,

Gdy głos mówiący: „Wstępujcie na stopnie" —

Rozprószył wszystkie inne niepokoje.

49
   Pragnieniem dusznym biegłem tak pochopnie

Wypatrzeć mówcę, iż mi się wydało,

Że nie odpocznie, aż swojego dopnie.

52
   A jak się kryje słońca świetlne ciało

Nadmiarem blasków, co nas w oczy rażą,

Tak tu spojrzenie moje nie dotrwało.

55
   „Duch to jest Boży, co nas pod swą strażą,

Nie oczekując prośby, wyprowadzi;

Oczom twym własną zasłania się zarzą.

58
   Rad nam, jak inni samym sobie radzi:

Kto, widząc obcy mus, czeka wezwania,

Taki złośliwie już odmowę ładzi.

61
   Niech zaproszenie doda ci wytrwania;

Przed zejściem nocy trzeba kończyć drogę

Albo na nowo czekać do zarania".

64
   Tak mówił Wódz mój, za czym siły wzmogę

I zwracam kroki na wyniosłe schody.

Ledwiem na pierwszym stopniu stawił nogę,

67
   Uczułem z bliska jakby wiatru chłody

Od skrzydeł i głos ten: „Błogosławieni

Pokój czyniący, nie czyniący szkody".

70
   W górze już gasnął ostatek promieni,

Po których zaraz idzie noc na świecie,

I już migały gwiazdy po przestrzeni.

73
   „O siły moje, dlaczego mdlejecie?" —

Mówiłem, czując mocy niedostatek

I drżąc, że nóg mych władza się rozplecie.

76
   Jużeśmy stali, gdzie schodów ostatek

Dochodzi ściany, i o tę granicę

Utknęli, niby zholowany statek.

79
   Nadstawiam ucha, czy skąd nie pochwycę

Wieści, przez nowe te biegnącej kraje,

Za czym powiadam, obróciwszy lice:

82
   „Drogi mój Ojcze, jaki to się kaje

Grzech w okoleniu, gdzie nas stopa wniosła?

Choć stają nogi, głos niech nie ustaje".

85
   A on: „Tu miłość cnoty, niedorosła

Do obowiązku, prości się i czyści;

Tu raźniej chodzą zapóźnione wiosła.

88
   Posłuchaj pilnie, by ci oczywiściej

Ta rzecz przeze mnie była ukazana;

Tak nie wypadnie zwłoka bez korzyści;

91
   Czy w Stwórcy, czyli w stworzeniu z rąk Pana

Wyszłym, jak to wiesz, miłość tkwi niezbędna,

Wrodzona lub też wyrozumowana.

94
   Miłość wrodzona zawsze jest bezbłędna,

Lecz druga czasem pochybi w wyborze,

To mdła w działaniu, to zbyt nieoględna.

97
   Tam — póki stawia za cel dobro boże,

Tu — póki sama swe miarkuje chuci,

Zgubnej uciechy źródłem być nie może.

100
   Lecz skoro ku złym myślom się obróci

Lub z niepomierną troską w dobro godzi,

Zaraz ze Stwórcą stworzenie pokłóci.

103
   Z tego, jak widzisz, jasno się wywodzi,

Że miłość równie cnotę sobą iści,

Jak wszelką sprawę, która karę płodzi.

106
   Że zaś jest miłość swej własnej korzyści

Samolubnemu stworzeniu konieczna,

Więc nie ma w świecie samonienawiści.

109
   A iżby była rzecz w zasadzie sprzeczna —

Twór niezwrócony ku pierwszej przyczynie,

Nienawiść Stwórcy też jest niedorzeczna.

112
   Ze złych miłości znamy więc jedynie

Złą ku bliźniemu miłość; otóż ona

Trzema sposoby wstaje w ludzkiej glinie:

115
   Ten czeka, rychło czyjś kres się dokona,

Na nędzy bliźnich buduje rachuby,

Chce, by ich wyższość była poniżona;

118
   Ów stracić nierad władzy, cześci, chluby

Przez to, że nadeń wzrośnie wielkość cudza,

I ze zmartwienia bratu życzy zguby;

121
   Tam krzywda w człeku taką wściekłość wzbudza,

Iż jego serce mściwością zażega

I przeciw drugim niecną myśl podjudza.

124
   Te trzy miłości niżej tego brzega

Kają się; teraz ową ci zwiastuję,

Co się za dobrem niesfornie ubiega.

127
   Każdy bezwiednie i niejasno czuje,

Że jest gdzieś dobro, co duszę pokoi,

Więc go koniecznie dostać usiłuje.

130
   Miłość, co gnuśnie ku nieba ostoi

Dąży, w tym kresie czyśćcowych umorzeń

Po słusznej skrusze męką się wygoi.

133
   Jest inne dobro, co nie zbawi stworzeń,

Bo nie jest szczęściem ni jest w nim zasada

Wszelkiego dobra, ni owoc, ni korzeń.

136
   Miłość takiemu dobru zbytnio rada

W trzech wyższych kołach łzami się opłucze:

Lecz jak się owy trójpodział układa,

139
   Pragnę, byś doszedł sam, więc nie pouczę".

<<< >>>