1 | Samowtór szli¶my, samotni i niemi; |
| Mistrz mój na przedzie, ja po jego tropie, |
| Sposobem Braci Mniejszych po¶ród ziemi. |
4 | Ja, zatrzymawszy my¶li na Ezopie, |
| W bitwie diabelskiej do bajki o szczurze |
| I ¿abie dziwne podobieñstwo tropiê. |
7 | Bo mniejszy zwi±zek dwu cz³onów w figurze |
| Logicznej ni¿ tu, kiedy, z punktów wiela |
| Zwa¿aj±c, skutek po przyczynie wró¿ê. |
10 | A jako z my¶li druga my¶l wystrzela, |
| Tak siê rachuba ma z rachub± sk³ada |
| I podwójnym miê lêkiem onie¶miela. |
13 | Rozumowa³em tak: diabelska zwada |
| Przez nas powsta³a, przez nas owa psota; |
| W czartach siê musi burzyæ z³o¶æ nie lada. |
16 | Gdy jeszcze podstêp na gniew siê namota, |
| Wnet na nas w¶cieklej wpadn± czarcie z³aje |
| Ni¿ charty w polu poszczute na kota. |
19 | To¿ czu³em, ¿e mi w³os na g³owie wstaje; |
| Za Mistrzem stoj±c i piekielnej wrzawie |
| Podaj±c ucha: „Mistrzu, mnie siê zdaje — |
22 | Rzek³em — ¿e je¶li st±d siê nie wybawiê, |
| Sfora Z³ych Szponów prêdko nas dopadnie; |
| Ja ich tak czekam, ¿e ju¿ czujê prawie". |
25 | „Choæbym zwierciad³em by³, tak siê dok³adnie |
| Twój kszta³t zewnêtrzny we mnie nie wy¶wiêci, |
| Jak siê wewnêtrzny tu przede mn± k³adnie. |
28 | Dwie my¶li nasze spod jednej pieczêci |
| W tej chwili wysz³y, jednakowym ¶ladem |
| Ryj±c powsta³e w obu sercach chêci. |
31 | Je¶li pozwoli prawy stok swym sk³adem |
| Do nastêpnego opu¶ciæ siê rowu, |
| Przed spodziewanym umkniemy napadem". |
34 | Ledwo da³ wyni¶æ z ust otuchy s³owu, |
| Gdy spojrzê, skrzyd³a wyprê¿aj±c skore, |
| Lec± szatani w nadziei ob³owu. |
37 | Ale Przewodnik pochwyci³ miê w porê: |
| Tak matka, nocnym zbudzona rozruchem, |
| Gdy ujrzy, ¿e dom nad jej g³ow± gore, |
40 | Porywa dzieciê i ucieka duchem, |
| Wiêcej o skarb swój ni¿ o siebie dba³a, |
| Zaledwie jednym odziana rañtuchem... |
43 | Na wznak siê rzuci³ i ciê¿arem cia³a |
| Sun±³ po zboczu stromego urwiska, |
| Którym siê druga fosa zamyka³a. |
46 | Nie tak siê r±czo wyrywa z ³o¿yska |
| Potok, kamienie obracaæ u m³yna, |
| Nawet kiedy ju¿ na ko³a siê ciska, |
49 | Jak Mistrz, gdy niós³ miê, gdzie owa ruina |
| Sterczy, na piersi po³o¿ywszy swoje |
| Nie jak wspólnika drogi, lecz jak syna. |
52 | A ledwo stan±³ na dnie, diab³ów roje, |
| Spojrzê, nad nami biegn± sam± grani±, |
| Lecz ju¿ siê teraz ich z³o¶ci nie bojê. |
55 | Opatrzno¶æ, co ich nad pi±t± otch³ani± |
| Postanowi³a naczelnymi pany, |
| Nie pozwoli³a wychylaæ siê za ni±. |
58 | Tu¶my znale¼li naród farbowany; |
| P³acz±c, powolnie wlók³ siê wokó³ góry, |
| Zda³ siê znu¿ony bardzo i znêkany. |
61 | Odzian by³ w p³aszcze i niskie kaptury |
| Na oczy, krojem i miar± takowe, |
| Jak w Kolnie nosz± zakonników chóry. |
64 | Z³ocony kaptur kry³ grzesznikom g³owê, |
| Wewn±trz tak grubo o³owiem podbity, |
| ¯e s³omk± przy nim he³my Frydrykowe. |
67 | O wiekuistych udrêczeñ habity!... |
| W lewo skrêcamy, chc±c pój¶æ w równej mierze |
| Z nimi, ws³uchani w ból p³aczem niesyty. |
70 | Lecz snad¼ im straszne ciê¿y³y pancerze, |
| Bo szli tak wolno, ¿e przy ka¿dym ruchu |
| Mieli¶my coraz towarzystwo ¶wie¿e. |
73 | Wiêc ja do Mistrza: „Spójrz, w cieniów ³añcuchu |
| Rozpoznaj kogo, w kr±g podawszy g³owê, |
| I o jakim mi s³awnym powiedz duchu". |
76 | Wtem jeden, który toskañsk± zna³ mowê, |
| Wykrzykn±³ do nas: „Wstrzymajcie siê w pêdzie, |
| Wy, przez powietrze biegn±cy kirowe; |
79 | Mo¿e ja ciebie obja¶niê w tym wzglêdzie". |
| Wódz siê obróci³: „Stañ, gdy prosi o to, |
| I niech krok jego twemu miar± bêdzie". |
82 | Stanê i widzê dwu, partych ochot± |
| Doj¶cia mnie, lecz krok nios±cych pow³okiem, |
| Wag± wstrzymany i drogi ciasnot±. |
85 | Wreszcie podeszli, popatrzyli bokiem, |
| Potem do siebie, jakby zawahani, |
| Szeptali, obcym zdziwieni widokiem: |
88 | „¯e jeden ¿yje, widno z ruchu krtani; |
| Lecz choæby zmarli, przez jakie przejrzenie |
| Przychodz± w ciê¿ki habit nie ubrani? |
91 | O Toskañczyku, w smutne zgromadzenie |
| Ob³udnych takim zapêdzony cwa³em, |
| Niech ciê nie p³oszy od nas obrzydzenie!" |
94 | Wiêc ja: „Rodzi³em siê i wychowa³em |
| W przes³awnym mie¶cie u Arnowej fali, |
| A cia³o dot±d mam to, które mia³em. |
97 | Ale wy, co zacz, z których tak siê ¿ali |
| Katusza, i¿ ³z± wytryska na lice |
| I na kapturach blaskami siê pali?" |
100 | A widmo rzek³o: „Te p³owe kapice |
| Tak s± o³owiem ciê¿kie, ¿e pod niemi |
| Ko¶æ nam, jak waga pad ciê¿arem, zgrzyce. |
103 | W Bolonii zw± nas Braæmi Uciesznemi: |
| Jam jest Katalan, on Lodryng siê zowie; |
| Urzêdy w twojej oddano nam ziemi, |
106 | Bo z ¿adn± parti± nie zostaj±c w zmowie |
| Rokowali¶my pokój; jak weso³y |
| Nasz pokój, ¶wiadczy Gardyngi pustkowie". |
109 | „Bracia! — zacz±³em. — Te wasze mozo³y..." |
| Lecz nie skoñczy³em; uwagê m± sk³óci³ |
| Nêdzarz do ziemi wbity trzema ko³y. |
112 | Kiedy miê ujrza³, okropnie siê rzuci³ |
| I w brodê ciê¿ko sapa³, rozszlochany; |
| A brat Katalan do mnie g³os obróci³: |
115 | „W faryzeusze ten ukrzy¿owany |
| Wmówi³, ¿e godzi siê, dla praw powagi, |
| By cz³owiek za lud na ¶mieræ by³ wydany. |
118 | Na drodze le¿y przebity i nagi, |
| A kto przechodzi têdy, musi wprzódy |
| Daæ piersiom jego swej do¶wiadczyæ wagi. |
121 | Te¶æ jego na te¿ potêpiony trudy, |
| W tym samym dole reszta synagogi, |
| Która nasieniem by³a z³ym dla Judy". |
124 | Widzia³em, jak siê zdziwi³ Mistrz mój drogi |
| Marze na w³asnym krzy¿u przygwo¿d¿onej, |
| Wygnanej na te wieczyste roz³ogi. |
127 | Potem siê ozwa³, do mnicha zwrócony: |
| „Je¿eli wolno i tê ³askê mamy, |
| Powiedzcie, proszê, czy tu z prawej strony |
130 | Nie ma w nastêpny dó³ wiod±cej bramy, |
| By¶my bez czarnych pomocy anio³ów |
| Swobodnie mogli z waszej wyni¶æ jamy". |
133 | „Bli¿ej, ni¿ s±dzisz, jest tu most, co z do³ów |
| Studziennych a¿ do wielkiego koliska |
| Przecina wszystkie koryta w±do³ów. |
136 | Jedno naszego sob± nie przyciska, |
| Jako ¿e run±³: owym powalonem |
| Mostem wam drogê u¶ciel± zwaliska". |
139 | Mistrz sta³ przez chwilê z czo³em pochylonem, |
| Potem rzek³: „Licho swej u¿y³ przekory |
| Ten, co tam ³otrów rozszarpuje szponem". |
142 | Mnich na to: „Ucz± boloñskie doktory |
| O czarta z³o¶ci, a miêdzy innemi, |
| ¯e ojcem fa³szu jest, do k³amstwa skory". |
145 | Tu Mistrz wyruszy³ kroki ogromnemi, |
| Twarz jego by³a gniewem pomieszana; |
| Za czym wyszed³em z obarczonych ziemi |
148 | W ¶lad ukochanej stopy mego Pana. |